![]() |
Konwersja wierzytelności na udziały |
Jeszcze do niedawna jednym ze sposobów dokapitalizowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, traktowanym jako korzystny z punktu widzenia podatkowego, była tak zwana konwersja wierzytelności na udziały. Wyjaśnijmy – z taką konwersją mamy do czynienia, gdy wspólnicy spółki są wierzycielami spółki (najczęściej z tytułu pożyczek udzielonych spółce przez jej wspólników), jednocześnie będąc zobowiązanymi wobec spółki do wniesienia do niej wkładów w zamian za udziały w podwyższonym kapitale zakładowym i dochodzi do pokrycia ich wkładów wierzytelnością z tytułu udzielonej pożyczki.
W takim przypadku dochodzi do swoistej „wymiany” wierzytelności o zwrot pożyczki na udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki, co jednocześnie stanowi spełnienie zobowiązania wspólników. Ujmując wskazaną operację z cywilistycznego punktu widzenia taką konwersję można przeprowadzić co do zasady poprzez potrącenie wierzytelności pożyczkowej z wierzytelnością o wniesienie wkładu w drodze potrącenia umownego między wspólnikami a spółką z o.o. lub w drodze wniesienia przez wspólników ich wierzytelności jako aportu na pokrycie podwyższenia kapitału zakładowego (są to najczęściej stosowane rozwiązania, ale teoretycznie można wyobrazić sobie także inne konstrukcje np. konwersję i umorzenie wierzytelności w drodze tzw. nowacji czyli inaczej odnowienia).
![]() |
Potrącenia na gruncie kodeksu spółek handlowych |
W tym pierwszym przypadku (potrącenia) na gruncie K.s.h. wskazaną operację należało traktować jako wniesienie wkładu pieniężnego, w którym potrącenie stanowi jedynie sposób wykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym. W drugim przypadku oczywiście mamy do czynienia z wniesieniem wierzytelności z tytułu pożyczki do spółki w drodze wkładu niepieniężnego, na skutek którego do wygaśnięcia zobowiązania dochodzi w drodze konfuzji (sytuacji, w której dochodzi do połączenia długu i wierzytelności „w rękach” jednego podmiotu). Obie sytuacje zostały dopuszczone przez orzecznictwo (pewne wątpliwości może budzić kwestia zachwiania funkcji gwarancyjnej kapitału zakładowego, gdy spółka nie posiada środków na pokrycie wnoszonej wierzytelności- jest to jednak zagadnienie na osobny temat). O sposobie przeprowadzenia wskazanej operacji (jako wniesienia wkładu pieniężnego lub niepieniężnego w rozumieniu przepisów Kodeksu Spółek Handlowych) powinna rozstrzygać uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego.
Z punktu widzenia wspólnika wnoszącego wkład, jako podatnika, istotne jest jednak to jak konwersja jest ujmowana na gruncie podatku dochodowego. Wszak zarówno na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych, jak i od osób fizycznych dochód po stronie wspólnika powstaje w razie wniesienia wkładu niepieniężnego (innego niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część). Jednocześnie wartości wierzytelności własnej nie można uznać za koszt uzyskania przychodu. Wniesienie wkładu pieniężnego nie skutkuje zaś powstaniem przychodu.
![]() |
Konwersję wierzytelności na kapitał zakładowy uznaje się za wkład niepieniężny |
Stąd zrozumiałym jest poszukiwanie przez podatników możliwości przeprowadzenia konwersji wierzytelności na kapitał w drodze potrącenia umownego, a zatem jako wniesienie wkładu pieniężnego. Starsze orzecznictwo dopuszczało taką możliwość (decydowała treść uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego). Niemniej jednak istniała również odmienna linia orzecznicza, która obecnie przeważyła i zaczyna się utrwalać, wskazująca, że konwersję wierzytelności na kapitał zakładowy uznaje się za wkład niepieniężny, nawet jeśli wspólnicy w uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego rozstrzygnęli, że udziały zostaną pokryte (II FSK 349/13 – Wyrok NSA, interpretacja indywidualna, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, IPPB3/4510-473/15-2/AG). Próba zakwalifikowania konwersji jako wkładu pieniężnego na gruncie podatku dochodowego jest zatem związany z ryzykiem podatkowym.
Do końca 2016 roku jednak, nawet mimo zakwalifikowania konwersji pożyczki na kapitał jako wkładu niepieniężnego, można było uniknąć zobowiązania podatkowego z tego tytułu w podatku dochodowym, w części w której wkład ten wnoszony był na kapitał zapasowy (jako tzw. agio, które powstaje na skutek nabycia przez udziałowca udziałów w cenie nabycia wyższej od ceny nominalnej ). Zgodnie bowiem z przepisami ustaw o podatku dochodowym w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2016 r. w przypadku wnoszenia wkładu była jedynie nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce albo wartość wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. Jednocześnie Sądy Administracyjne konsekwentnie i jednolicie odmawiały organom podatkowym prawa „doszacowywania” wartości obejmowanych udziałów na podstawie przepisu uprawniającego organy do takiego działania odnośnie przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw gdy bez uzasadnionej przyczyny cena odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw.
![]() |
Od 1.01.2017 konwersja pożyczki nie uchroni od konieczności rozpoznania przychodu do opodatkowania |
Obecnie jednak, od 1.01.2017 r., także konwersja pożyczki na kapitał zapasowy, nie uchroni od konieczności rozpoznania przychodu do opodatkowania, ze względu na to, że obecnie przychodem z takiej operacji jest wartość wkładu określona w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku wartość wkładu określona w innym dokumencie o podobnym charakterze – w przypadku wniesienia do spółki albo do spółdzielni wkładu niepieniężnego w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część; jeżeli jednak wartość ta jest niższa od wartości rynkowej tego wkładu albo wartość wkładu nie została określona w statucie, umowie albo innym dokumencie o podobnym charakterze, przychodem jest wartość rynkowa takiego wkładu określona na dzień przeniesienia własności przedmiotu wkładu niepieniężnego.
Ze względu na to, że przychód obecnie został powiązany z wartością wnoszonego wkładu, a nie z wartością nominalną otrzymywanych w zamian udziałów oraz ze względu na utrwalenie się linii orzeczniczej kwalifikującej konwersję jako aport, konwersja wierzytelności na kapitał (zapasowy) przestała być korzystnym podatkowo sposobem dokapitalizowania spółki z o.o. Wskazać też należy, że opisana problematyka to nie koniec ciekawych zagadnień dotyczących omawianej konwersji (interesujące i mające istotne znaczenie praktyczne są też zagadnienia dotyczące konwersji pożyczki udzielanej przez wspólnika zagranicznego, czy też kwestie tzw. cienkiej kapitalizacji).